Astronomlar, NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi’ni kullanarak ilk kez Uranüs’ten yayılan X-ışınlarını tespit etti. Sonuçlar, araştırmacıların Güneş Sistemi’ndeki buz devi gezegen olan Uranüs hakkında daha fazla bilgi edinmesine katkı sağlayabilir.
Uranüs, Güneş’e en yakın yedinci gezegendir. Çapı Dünya’nın dört katı olan Uranüs’ün etrafında iki takım halka bulunmaktadır. Uranüs hakkındaki çalışmalara en büyük katkı Voyager 2 gözlemlerinden sağlanmıştır.
Ancak astronomlar, neredeyse tamamı hidrojen ve helyumdan oluşan Uranüs hakkında daha fazla bilgi edinmek için Chandra X-ışını Gözlemevi ve Hubble Uzay Teleskobu’ndan elde edilebilecek yeni verilere güvenmektedir.
Yeni çalışmada, 2002’de ve daha sonra 2017’de elde edilen Chandra X-ışını Gözlemevi gözlemleri kullanıldı. Yakın dönemde analiz edilen ilk gözlem verilerinde X-ışınları net bir biçimde tespit edilebildi. Peki, Uranüs’ün X-ışınları yaymasının sebebi ne olabilir? Astronomlar cevabın Güneş olduğunu düşünmektedir. Gökbilimciler Jüpiter ve Satürn’ün de, tıpkı Dünya atmosferinin Güneş ışığını dağıttığı gibi Güneş’ten gelen X-ışınlarını yaydığını gözlemlediler. Uranüs’teki X-ışını yayılımının da Güneş kaynaklı olduğu düşünülse de, Uranüs için başka bir X-ışını kaynağı olduğuna dair ipuçları bulunmaktadır.
Olasılıklardan biri Satürn halkalarındakine benzer bir biçimde Uranüs halkalarının da X-ışını üretmesidir. Uranüs, gezegene yakın olan uzay ortamında elektronlar ve protonlar gibi yüklü parçacıklarla çevrelenmiştir. Bu yüklü parçacıklar Uranüs’ün halkaları ile çarpışırsa, halkalarda X-ışını parlamalarına neden olabilirler. Olasılıklardan diğeri ise X-ışınlarının bir kısmının Uranüs’teki auroralardan kaynaklanmasıdır. Dünya’da da aurora adı verilen renkli ışıkları görebiliriz. Aurora yüksek enerjili parçacıklar atmosferle etkileşime girdiğinde gözlenmektedir ve x ışını yaymaktadır. Auroralar Dünya’ya özgü değildir. Örneğin Jüpiter’in ve Uranüs’ün de auroraları vardır. Ancak araştırmacılar, Jüpiter’den farklı olarak Uranüs’teki auroraların kaynağı hakkında çok az bilgiye sahiptir. Chandra’dan elde edilen veriler bu konuda yeni keşifleri beraberinde getirebilir.
Uranüs’ün bir başka özelliği, onu X-ışını gözlemleri için ilginç bir hedef haline getirmektedir. Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenlerin dönüş ve manyetik alan eksenleri kendi yörüngelerine neredeyse dik konumdadır ancak Uranüs’ün dönüş ekseni Güneş etrafındaki dönüş yoluna neredeyse paralel bir konumda yer almaktadır. Ek olarak, Uranüs dönüşü sırasında gezegenin manyetik alanı farklı bir açıda dönüş yapar ve gezegenin merkezinden bir miktar kayar. Bu gibi ilginç özellikleri nedeniyle Uranüs’ün ve Uranüs’ten gelen X-ışınlarının kaynağının daha geniş bir çerçevede anlaşılması, kara delikler ve nötron yıldızları gibi nesnelerin nasıl X-ışını yaydığını anlamaya yardımcı olabilir.
Kaynak: SCIENCE DAILY
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder