Atmosfer Nedir ?

Atmosfer; Dünyamızın etrafını çevreleyen gaz ile buhar katmalarında oluşan ve yerçekiminin etkisiyle birlikte yeryüzüne yağmur, kar ya da dolu olarak inen yapıya genel itibariyle atmosfer adı verilmektedir. Genellikle bu gazlar yeryüzüne dış etkenler tarafından gelmekte olup birçok değişimden geçtikten sonra etkisini göstermektedir. 

Atmosfer genel itibariyle gazlardan meydana gelmiş olup dünya üzerindeki etkisini iklimlerin değişmesine bağlı olarak farklı şekillerde kendisini göstermektedir. Yapılan araştırmalar neticesinde atmosferde bulunan gazların birçoğu azot ve oksijenden meydana gelip çok az bir kısmının ise helyum, kripton, karbondioksit, hidrojen ve neon gibi gazları içerdiği tespit edilmiştir. 

Atmosferde yüksek oranda azot ve oksijen bulunması genellikle bu gazların dönüşümü sayesinde yeryüzünün iklimini etkilemektedir. Bu durum canlıların yaşaması açısından oldukça önemli olup bu sistemin işleyişini bozacak her durum çok büyük doğal felaketlerin yaşanmasına yol açmaktadır. Özellikle de atmosfer içerisinde yer alan azot döngüsü ile oksijen döngüsünde meydana gelebilecek en ufak sorun beraberinde canlıların hepsini doğrudan etkilemektedir.

Atmosferin Özellikleri

Atmosfer için yeryüzünün perdesi tabirini kullanmak gerekir. Zira bu yapı canlıları koyucu bir özelliği bulunmaktadır. Geceleyin gökyüzünün soğuğunu düzenleyip canlıların soğuğa yakalanmasını önlemektedir. Bununla birlikte gündüz vakti de güneşin şiddetli ışınlarını yutarak canlıların yaşamasına uygun hale getirmektedir. Bu durum atmosferde değişen iklim koşullarına göre değişim göstermektedir. Bu bakımdan yaşanan iklim değişikliklerini ve doğa olaylarını dengeleyici bir etkisinin bulunduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca atmosfer canlıların yaşamı için uygun gazları barındırması bakımından önemli bir yeri bulunmaktadır. Güneşten gelen zararlı ışıkları emerek dünyaya zarar vermesini önler.

Atmosferin bir diğer özelliği ise dünyanın dönmesiyle birlikte oluşan sürtünmenin dengelenmesine ve yaşanabilecek yangınların da önlenmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca atmosferin faydalarından birisi de uzaydan dünyamıza çarpabilecek meteorların parçalanmasına yardımcı olacağından dünyaya zarar vermesini önlemektedir. Işığın ve sesin yayılmasında ve sıcaklığın düzenlenmesinde atmosfer önemli görevler üstlenmektedir.

Atmosferde Yer Alan Gazlar Ve Etkileri

Atmosfer tabakası içerisinde yer alan gazlardan %78'lik kısmının azot ve %21 kısmının ise oksijenden meydana geldiği tespit edilmiştir. Geriye kalan %1'lik kısım ise az önce yukarıda sıralamış olduğumuz gazlardan meydana gelmektedir. Bu gaz tabakalarının yayılışı ise gazların çoğunlukta bulunduğu duruma göre farklılık göstermektedir. 

Örneğin azot ve oksijen gibi yoğun miktarda bulunan gazların atmosferde devamlı olarak yer aldığı ve değişmeyen gazlar arasında yer aldığı bilinmektedir. Bununla birlikte miktarı az olmasına rağmen atmosferde yine devamlı olarak yer alan gazlar bulunmaktadır. Bu gazlar ise ozon, karbondioksit ve su gibi etmenlerdir. Bazı gazlar ise doğada pek fazla bulunmayan ve kirletici adı verilen gaz türleridir. Bu üç tür gaz grubu atmosfer içerisinde yer alıp dış etkenlere bağlı olarak miktarı değişebilir.

Atmosfer Katmaları; Son olarak atmosferle ilgili olarak atmosferde yer alan katmanlardan söz etmemiz gerekmektedir. 5 katmandan oluşan atmosfer içerisinde yer alan gazların bileşenlerinin farklılığı ile yoğunluğuna bağlı olarak çeşitli katmanlara ayrılmıştır. Bu katmanlar yerçekiminin etkisine bağlı olup farklı görevleri bulunmaktadır. Bu durumun bir diğer sebebi ise bazı katmanların yeryüzüne uzaklığına bağlı olarak değişmektedir. Atmosferde yer alan katmanlar şunlardır:

Troposfer; Atmosferin ilk basamağı olup canlıların yaşamı için en uygun katman burasıdır. Yere en yakın tabaka olması sebebiyle yoğunluğu en fazla olan katman burasıdır. Dikey ya da yatay hava akımı olayları atmosfer arasında yalnızca bu tabakada yer almaktadır.

Stratosfer; Bu katman atmosfer tabakaları arasında güneş ışınlarının oldukça az miktarda tutulduğu kısım olarak bilinmektedir. Ayrıca Jet Rüzgar adı verilen yatay hava akımının bulunduğu trapopoz tabakasına en yakın olan tabaka olarak bilinmektedir. Trapopoz kısmı için troposfer ile stratosfer arasında kalan kısım için sınır çizgisi oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Mezosfer; Atmosfer tabakaları arasında önemli bir yeri olan tabakalardan birisi de mezosfer olup bu kısımda ozon tabakası bulunmaktadır. Ozon tabakasının en temel görevi ise güneşten gelen zararlı ışınların tutulduğu kısım olarak bilinmektedir. Ayrıca mezosferin altında yer alan kemosfer tabakasında benzer görevi üstlenmektedir.

İyonosfer; Gaz atomlarının parçalanarak iyon haline gelmesi sebebiyle bu tabakaya iyonosfer atmosfer tabakası adı verilmektedir. Bu tabakada gerçekleşen parçalanma işlemi sırasında ise ortaya +200 ile +300 derece varan bir enerji çıkmaktadır. Bu durum ise radyo dalgaları için yatay bir yayılım göstermesine yol açmaktadır.

Eksosfer; Atmosferin son tabakası olan eksosfer ise en dışta kalan kısım olup en kalın tabaka olarak bilinmektedir. Bütün gazlar bu tabakada %3'lik bir kısım kadar yer almaktadır. Bu kısımda gazlar oldukça serbest bir hal almaktadır. Zira yerçekimine en uzak tabaka burası olup gazlar uzaya doğru hareket etmektedirler.