Roma’nın Kartaca Savaşları (Pön Savaşları)

Pön Savaşları’nı Hazırlayan Etkenler

M.Ö. 264-146 yıllarında Roma ile Kartaca arasında gerçekleşen ve Kartaca’nın ortadan kalkması, Batı Akdeniz egemenliğinin Roma’ya geçmesi ile sonuçlanan savaşlardır. Türk literatürüne “Pön Savaşları” olarak geçmektedir. Bugün Tunus sınırları içerisinde kalan Kartaca, eski bir Fenike kolonisi olup M.Ö. 6. yüzyıl sonlarından beri Roma ile iyi ilişkiler içinde olan bir kent-devletiydi. 

Kartacalıların zamanla büyüyüp güçlenerek, özellikle ticaret alanında Batı Akdeniz de etkisini hissettirmeye başlaması Roma’nın da dikkatinden kaçmıyordu. Romalıların da Güney İtalya’da egemenlik kurma girişimleri, buralarda kolonileri bulunan Kartacalıları rahatsız etmiş, her iki devletin siyasal ve ekonomik çıkarları da zedelendiği için karşı karşıya gelmeleri kaçınılmaz olmuştur.

                               Kartaca Şehri ve limanını gösteren bir rekonstrüksiyon

Roma ve Kartaca’nın hakim olduğu bölgeler

Birinci Pön Savaşları (M.Ö. 264-241)

Korsanlıkla geçimini sürdüren Campanialı paralı askerlerden oluşan Mamertinler (Savaş Tanrısı Mars’ın çocukları), Mesina (Messana)’yı ele geçirip oraya yerleşmişlerdi. Aynı zamanda Syrakusai Tiran’ı II. Hieron ile savaş halindeydiler. Mamertinler, II. Hieron’a karşı koyabilmek için önce Kartaca’dan sonra Roma’dan yardım istediler. Bu iki güç de çağrıya olumlu yanıt verdi. Ancak Romalılar, Mamertinlere yardım için Mesina (Messana)’ya geldiklerinde Kartacalıların, müttefikleri Syrakusailılarla birlikte kente gelmiş olduklarını ve Sicilya’yı kontrol altına aldıklarını gördüler. Böylelikle 23 yıl süren Birinci Kartaca Savaşı başlamış oldu.

Aslında sorun, stratejik açıdan önemli bir geçidin kontrolünü elde tutma sorunuydu. Romalıların da Mesina (Messana)’ya yerleşmesi üzerine Kartacalılar, Syrakusai Tiran’ı II. Hieron ile birlikte Mesina kenti üzerine yürüyerek Romalıları kentten atmak istemişlerdir. Fakat Romalılar tarafından geri püskürtülmüştür. Daha sonra Romalılar M.Ö. 262 yılında Akragas (Agrigentum) kentini ele geçirmiştir. Roma, Kartaca gemilerini model alarak büyük bir donanma oluşturmuş ve doğrudan Kartaca’ya saldırmak için Afrika’da karaya çıkmıştır. Ancak M.Ö. 255 yılında Bagradas mevkinde yapılan savaşta Kartacalılar, savaş fillerinin de katkısıyla Romalıları yenilgiye uğratmış ve geri çekilmişlerdir. Çıkan bir fırtına, geriye dönmeye çalışan Roma donanmasına ağır kayıplar verdirmiştir. Böylece Romalılar Kuzey Afrika’yı ele geçirme planını uzunca bir süreliğine terk ederler

M.Ö. 241 yılında Romalılar, Sicilya Adası ‘nın en batı ucundaki Lilybaeum açıklarındaki Aegat Adaları civarında Kartacalıları yenilgiye uğratarak onları anlaşmaya zorlamıştır. Yapılan anlaşmaya göre Kartaca, Sicilya Adası ‘ndan çekilmeye, Romalı esirleri iade etmeye ve savaş tazminatı ödemeye mahkum edilir. Böylece Kartaca savaşlarının ilki Roma’nın zaferi ile sonuçlanır.

İkinci Pön Savaşları (M.Ö. 218-201)

Kartacalılar, Hamilkar’ın oğlu Hannibal komutasında İspanya da yeniden güçlenmeye başladı. Birinci savaşın son bulmasından yaklaşık 20 yıl sonra Kartaca bu kez İspanya’nın doğu sahilinde bulunan Roma’nın müttefiki Saguntum kentini kendi yanında yer alması için zorladı. Karşı koyulunca da kenti kuşattı. Bunun üzerine İkinci Kartaca savaşı başlamış oldu. Kartacalı ünlü komutan Hannibal, büyük bir ordu ve savaş filleriyle İspanya’dan yola çıktı. Alp Dağlarını aşarak Kuzey İtalya’ya girdi. Po Ovası’ndaki kentlerinde desteğini aldı. Ticinus ve Trebia ırmakları mevkinde yapılan iki muharebede Romalıları yenilgiye uğratmış ve Flaminius komutasındaki Roma ordusunu Trasimenus da pusuya düşürmüştür. Pusu da Flaminius öldürülmüştür. Bu olay sonrası Roma’da Fabius Maximus Dictator seçilmiş, Hannibal’ın ordusunu yıldırma politikası ile zayıflatmaya çalışmıştır. M.Ö. 216 yılında konsullüğe seçilen Aemilius Paullus ile Terentius Varro, büyük bir ordu ile Hannibal üzerine yürümüşler ve Apulia’daki Cannae civarında yapılan savaşta Hannibal karşısında hezimete uğramıştır. Hannibal savaşı uyguladığı taktik ve askerlerinin tecrübesi ile kazanmıştır.

                           

Hannibal Barca

Romalılar, Kartacalıları bizzat Kartaca’ya girerek yok etmenin planlarını yapmaya başlar. M.Ö. 210-205 yılları arasında Kartacalıları İspanya’dan atan Cornelius Scipio‘nun komutasındaki Roma ordusu, Numidia (Bugünkü Cezayir)’da Kuzey Afrika’ya ayak bastı. Bu sırada Hannibal komutasındaki Kartaca ordusu da karşı taraftan gelen Roma ordusunu karşılamaya gidiyordu. İki ordu M.Ö. 202 yılında Kartaca yakınındaki Zama da karşı karşıya geldi. Cornelius Scipio, Hannibal’ı ağır bir yenilgiye uğrattı ve antlaşma yapıldı. Yapılan antlaşmaya göre Kartaca, Afrika dışındaki topraklarını Roma’ya bırakacak, savaş gemilerini teslim edecek, 10.000 talanton savaş tazminatı ödeyecektir. Bunların yanında Afrika dışında savaşmayacak, Afrika da ise Roma’nın izni ile savaşacaktır.

Üçüncü Pön Savaşları (M.Ö.149-146)

Romalılar, Kartaca ile ikinci savaşın son bulmasından yaklaşık yarım yüzyıl sonra üçüncü kez karşı karşıya gelir. M.Ö. 202 yılında yapılan antlaşmanın maddelerinden biri de Kartaca’nın Afrika da ancak Roma’nın izni ile savaş yapabileceği idi. Fakat Kartaca komşusu Numidia ile Roma’nın izni olmadan savaşa girince Roma, Kartaca’ya savaş ilan eder. Kartaca’yı iki yıl kuşatma altında tutar ve sonunda kenti ele geçirir. Tamamen tahrip edip burada Afrika Eyaleti’ni kurar. Cornelius Scipio da “Africanus (Afrika Fatihi)” unvanını alır. Kartaca savaşları sonunda Roma Batı Akdeniz de egemenliğini sağlar. Akdeniz bölgesi ticaretinde söz sahibi olmaya başlarken, aynı zamanda ilk denizaşırı eyaletlerini de kurmuştur.

Kaynakça :

Patrick GIRARD  Hannibal Roma Surlarında

Titus LIVIUS  Roma Tarihi

Oğuz TEKİN  Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş – Pön Savaşları

Maria Giulia Amadası GUZZO  Kartaca