Türk Kaya Resimleri

Tarihinin İlk izlerinden Saymalıtaş Kaya Resimleri

Kaya resimleri Orta ve İç Asya’da M.Ö. I. Bin yıllardan M.S. 14.-15. yüzyıllara kadar çok çeşitli konuları içerir şekilde ortaya çıkmaktadır. Erken tarihli örneklerde av kültürü ve sembolizmini yansıtan resimler yer almaktadır. Bu resimlerin bazılarında sembolik anlamları içeren hayvan mücadele sahnelerinin prototiplerine ve sonraki örneklerini meydana getiren birbirleriyle mücadele eden hayvan figürlerine rastlıyoruz.

                                      Saymalıtaş Kaya Resimleri

Kaya resimlerinde ayrıca süvari tasvirleri, savaşan insan figürleri, arabalı çadır tasvirleri, Pazırık kurganlarından çıkarılan atlarda olduğu gibi başları maskeli ve bazen kuyruğu düğümlü, mencuk denilen püskül süslemeli at tasvirleri, kurt, dağ keçisi, geyik gibi çeşitli sembolik ve mitolojik anlamları olan hayvanlarla ilgili kompozisyonlar, dini inanç ve günlük hayatla ilgili sahneler yer almaktadır. Ayrıca kaya resimlerinde damgalar veya yapıya benzer işaretler, daire ya da dikdörtgen şekiller, dört ana yönde işaretler bulunmaktadır.

                                                 Saymalıtaş Kaya Resimleri

Saymalıtaş Kaya Resimleri

Kaya resimleri, Kırgızistan yakınlarında Tanrı Dağları’nın bir kolu olan Aladağ’da ortalama 3500 rakımda bulunan Saymalıtaş adlı bölgededir. Burada 10 bin kaya üzerine yaklaşık 100 bin resim çizildiği tespit edilmiştir. Bu resimlerin ne zaman ve nasıl çizildiği ise henüz netleştirilememiştir. Kayaların bulunduğu alanın iklim şartları sebebiyle, bu resimler çizildiği ilk günkü gibi kalmıştır. Üzerlerinde tarihlendirme yapılamamakta, fakat M.Ö. 5000 ile M.S. 1000 arasında çizilmiş oldukları ileri sürülmektedir.

               Saymalıtaş Kaya Resimleri

Güney-kuzey yönünde yaklaşık 7 km. boyunca uzanan bir vadide belgelenmiş 10 bin taşın üzerinde 100 kaya resmi bulunmaktadır. Dünyanın hiçbir yerinde bu kadar zengin bir kaya resmi bölgesi yoktur. Kaya resimlerinde at, geyik, kurt, insan ve av sahnelerinin yanı sıra bazı soyut tasvirlere de rastlanılmaktadır. Bu tasvirler, resimleri çizen insanların kültürleri, yaşayışları ve hayal dünyaları hakkında değerli bilgiler vermektedir.

En Belirgin Motiflerden Birisi Olarak Dağ keçisi/Geyik Figürü

Türk kültür coğrafyasında gerek kaya üstü tasvir olarak gerekse damga olarak geçiş sıklığı en yüksek hayvan tasviri dağ keçisi/geyiktir. Yüceliği, erişilmez yerlere erişilebilirliği, bağımsızlığı, özgürlüğü, kararlılığı, asaleti, cesareti sembolize eden ve Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi olduğu fikrine inanılan canlı dağ keçisi/geyiktir. Bu sebeple damgalarda ve kaya resimlerinde olmakla beraber birçok somu kültürel nesnede dağ keçisi/geyik motiflerine oldukça rastlanır.

Saymalıtaş Kaya Resimlerini Servet Somuncuoğlu belgeselleştirmiştir. Linkten belgeseli izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=mSiZ8zYnULg

Kaynakça:

• Alpaslan Ceylan: Taştaki Türkleri Okumak
• Cihannur Cihanalp: Türklerde Damgalar
• Servet Somuncuoğlu: Taştaki Türkler-Damgaların Göçü Belgeseli