Sonbahar ekinoksu

 

Sonbahar ekinoksu – aynı zamanda güz ekinoksu olarak da adlandırılır- her yıl 21 Eylül ile 24 Eylül arasında bir zamanda gerçekleşir. Kuzey Yarımküre’deki sonbaharın ilk gününü belirtir. Tersi de, Eylül ekinoksunun ilkbaharın ilk gününü işaret ettiği Güney Yarımküre’de geçerlidir. İnsanlar yüzyıllar boyunca sonbahar ekinoksunu kutladılar. Kuzey Yarımküre’de, Eylül ekinoksu sonbahar hasadına denk gelir ve birçok antik dönem hasat kutlaması sonbahar ekinoksunda veya o günlerde gerçekleşir.

Equinox, “aequi” anlamına gelen Latince “eşit” ve “nox” anlamına gelen iki keliminin birleşiminden oluşur. Ekinoksta, gündüz ve gece gezegenin tamamında neredeyse eşit uzunluktadır.

Dünya güneş yörüngesinde sabit bir eğik açıyla döner (ç.n. bu açı aslında binlerce yıl içerisinde değişir). Yılın yarısı için Kuzey Kutbu hafifçe güneşe doğru eğilir, ki bu Kuzey Yarımküre’yi daha uzun günlere taşır. Güney Kutbu ise güneşten biraz uzaklaşır ve bu da Güney Yarımküre’nin güneş ışığı alma süresini kısaltır.
Daha sonra, Dünya sabit bir açıyla güneşin etrafında dönmeye devam ederken, Kuzey Kutbu güneşten biraz uzaklaşır. Ekinoks, yılın bu geçişin gerçekleştiği dönemine işaret eder ve ekinoksta, yeryüzünün güneşe en yakınparçası, kuzey ya da güneyden ziyade ekvatordur.

Kuzey Yarımküre’de, Eylül ekinoksu sonbaharın ilk günüdür. Tersi ise, Eylül ekinoksunun ilkbahar gününü belirttiği Güney Yarımküre’de geçerlidir.

Eski kültürler
Eski kültürlerin gündüz ve gece dakikalarını hesaplamak için saatleri yoktu; ancak güneşin konumunu geometrik olarak ölçebiliyorlardı.
İnsanlar, güneşin yükselen ve alçalan noktalarının yılın her günü hafifçe hareket ettiğini gözlemledi. Güneş en kuzey noktasına ulaştığında yaz gündönümü gerçekleşecekti. Güneşin en güney noktası kış gündönümüdür. Güneşin tam doğuda doğduğu ve tam olarak batıda battığı yılın iki günü, ekinoksları gösterdi.

Arkeologlar, antik halkların güneşin konumunu izlemek ve ekinoksları ve gündönümlerini tahmin etmek için bir dizi tarihi alanı kullandıklarına inanıyorlar. İngiltere’deki Stonehenge ve Newgrange ile Kanada Alberta’daki Majorville Medicine Wheel bu alanlar arasında yer almaktadır.

İngiltere’deki Stonehenge, antik halkların güneşin konumunu izlemek ve ekinoksları ve gündönümlerini tahmin etmek için kullandıkları alanlar arasındadır.

Sonbahar ekinoks gelenek ve ritüelleri
Yunan Mitolojisi: Eski Yunanlılara göre, Eylül ekinoksu tanrıça Persephone’nin yer altı dünyasının karanlığına döndüğüne ve kocası Hades ile yeniden bir araya geldiğine işarettir.

Çin Hasat Ayı Festivali: Sonbahar ekinoksuna en yakın olan dolunay Hasat Ayı olarak da adlandırılır. Çinliler yüzyıllar önce, Shang hanedanlığı döneminde Hasat Ayı’nda sonbahar hasadı kutlamalarına başlardı. Antik Çinliler, başarılı geçen pirinç ve buğday hasadını kutlardı ve aya adaklar sunardı.

Çin ve Vietnam halkları hala Hasat Ayı veya Sonbahar Ortası Festivali’ni kutlar. Sonbahar Ortası Festivali sırasında fenerler sokakları süsler, aileler ve arkadaşlar bir araya gelerek şükranlarını sunar, yemeklerini paylaşır ve ayı seyretmek için toplanırlar. Ayçöreği olarak adlandırılan yuvarlak hamur işleri, o dönemde tercih edilen yiyeceklerdir.

Japon Higan: Higan, bazı Japon Budistlerin kutladığı bir tatildir. Sonbahar ve ilkbahar ekinokslarında yılda iki kez gerçekleşir.

Higan döneminde, Japon Budistleri atalarına saygılarını göstermek için memleketlerine geri dönerler. Higan “Sanzu Nehrinin diğer kıyısından” anlamına gelir. Budist gelenekte, efsanevi Sanzu Nehri’ni geçmek, öbür dünyaya geçmek anlamına gelir.

Büyük Britanya’da Hasat Festivalleri: Britanya Adaları halkları, pagan dönemlerden beri hasat festivallerinde şükran kutlamaları yaptılar. Geleneksel olarak hasat festivalleri, Hasat Ayı’na en yakın Pazar günü kutlanırdı.
İlk İngiliz göçmenler, hasat festivali geleneğini Amerika’ya taşıdılar. Bir zamanlar ekinoks döneminde kutlanan bu geleneksel festivaller, şimdi Kasım ayında kutlanan Amerikan Şükran Günü’nün temelini oluşturdu.

Fransız Cumhuriyet Takvimi: Fransız Devrimi sırasında, Fransız hükümeti yeni bir yıllık takvim oluşturdu ve kullandı.

Her yeni yıl, sonbahar ekinoksunun gece yarısında başlıyordu. Dinsel ya da mutlakiyetçi takvimden kurtulmak için yapılan bu devrimci girişimde, her aya doğal bir elementin adı verilmişti.

Fransızlar bu takvimi 1793’ten 1806’da Napolyon Bonaparte’ın kaldırmasına kadar kullandılar.

Modern Paganizm: Modern paganlar, sonbahar ekinoksunda Mabon adında bir şölen gerçekleştirir. Bu hasat festivali, Dünya’nın hediyelerini kutlamanın zamanıdır.

Kuzey ışıkları görüntüleri
Kuzey kutbunda sonbahar ekinoksu, aurora borealis veya kuzey ışıklarının en iyi görüntülerinin oluştuğu dönemdir.

Gökyüzünde oluşan parlak renkli ışıklar, güneşten fırlayıp gelen yüklü parçacıkların dünyanın atmosferinde ışık saçmasıyla meydana gelir. Bu ışıklar, sonbahar ve ilkbahar ekinoksunda zirveye ulaşır. Bunun nedeni, Dünya’nın atmosferindeki jeomanyetik fırtınalar olarak bilinen olayların ekinoks zamanlarında en güçlü olmasıdır.

Kaynak: “Fall Equinox”, History.com maddesi, s.g.t