Atmosfer Sıcaklığı Nedir ?

 

Atmosfer Sıcaklık, Bilindiği üzere atmosfer yapısı gaz bulutundan oluşan ve dünyanın etrafını çepeçevre saran bir yapıya sahiptir. Bu yapının meteorolojik olaylar üzerinde doğrudan etkisi bulunup hava olaylarında etkin rol oynamaktadır. 

Bu sebepten ötürü de atmosfer sıcaklık üzerinde bir takım görev ve sorumlulukları bulunan bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada üzerinde durulması gereken bir takım hususlar bulunmaktadır. Özellikle de atmosferin sıcaklık ve iklim olaylarıyla ilgili olarak nasıl bir etkisinin bulunduğunu açıklamak gerekmektedir. 

Bunu belirtirken de atmosfer tabakalarının sıcaklık üzerindeki etkisi bilinmesi gerekmektedir. Ayrıca atmosfer tabakası içerisinde yer alan gazlardan azot ve hidrojenin canlıların yaşamı üzerindeki etkisine değinmek gerekmektedir. Bu sebepten ötürü bu makalemizde sizlere atmosfer sıcaklık üzerindeki etkiden ve bu iki faktörün birbiriyle ilişkisinden söz edeceğiz.

Atmosferin Sıcaklık Üzerindeki Etkisi Nedir ?

İlk olarak bilinmesi gereken husus atmosfer tabakasının yoğun bir gaz bulutundan oluşması hususudur. Bu yapı içerisinde yer alan bir takım gazlar sayesinde canlıların yaşamanı doğrudan etkileyen bir yapıya sahiptir. Özellikle de azot ve oksijen döngüsünün gerçekleşmesi sayesinde bütün canlıların yaşamını devam ettirmesi söz konusu olmaktadır.

 Ayrıca atmosfer sıcaklık arasında dengeleyici bir bağ bulunmaktadır. Zira atmosfer tabakaları güneşten gelen zararlı ışınları tutarak yeryüzüne iletilmesini sağlar. Zararlı ışınlar ise kırılarak dünyaya ulaşmadan yok edilir. Bu işlem oldukça önemli bir konu olup atmosfer ile sıcaklık arasında doğrudan bir bağ bulunduğunun göstergesidir.

 Ayrıca dünyada meydana gelen bir takım doğa olayları ve iklimsel değişimlere bağlı olarak değişen sıcaklığın sebebi de atmosfere bağlıdır. Zira atmosferin iklim ve hava olayları üzerinde bir takım görev ve sorumlulukları bulunmaktadır.

Atmosfer bir döngü halinde meydana gelen hava olayları ve iklimsel değişimleri bünyesinde dengeleyerek birdenbire meydana gelebilecek sorunlarında yok edilmesini sağlar. Hem günlük hava değişimlerinde hem de yıllık olarak meydana gelen mevsimsel hava değişimlerinin düzenlenmesinde atmosfer sıcaklık üzerinde doğrudan etkisini göstermektedir. 

Atmosferde tutulan güneş ışınları dünyanın aşırı ısınmasını engellemektedir. Ayrıca gece uzayda meydana gelen aşırı soğumaya bağlı olarak dünyanın da aşırı soğumasını engelleyen katmanları bulunmaktadır. Son olarak ultraviole ışınlarını tutması bakımından dünyada oluşabilecek tehlikeleri de engellediğini söyleyebiliriz. Bu bakımdan atmosfer sıcaklık üzerinde çok büyük etkiye sahiptir diyebiliriz.

İklimi kontrol eden en temel parametrelerden biri sıcaklıktır. Bir yerin sıcaklık özelliği güneş ışınlarının geliş açısına bağlıdır. Yerküre üzerine gelen güneş ışınları atmosferin ısınmasını sağlayan önemli bir enerjidir. Atmosferin ısınmasını sağlayan faktör, doğrudan doğruya güneşten gelen ışınlardan çok yeryüzünden atmosfere geçen ısı enerjisidir. Atmosfer, yeryüzünden ısındığı için troposferin alt kısımları üst katmanlarından daha sıcaktır.

Isı ve sıcaklık birbiri ile bağlantılı terimlerdir. Bu terimler çoğunlukla birbiri ile karıştırılırlar. Isı ve sıcaklık ölçülebilir büyüklüklerdir. Aralarında nicelik bakımından farklılıklar bulunmaktadır.

Temel olarak ısı, bir enerji çeşididir. Birimi Kalori veya Joule ile ifade edilir ve ısının miktarı madde miktarına bağlıdır. Maddelerin sahip oldukları moleküller sürekli hareket ve titreşim halinde bulunurlar. Katı, sıvı ve gaz halindeki moleküllerin hareketleri ve titreşimleri farklıdır. Bir maddedeki moleküllerin kinetik enerjileri farklı farklıdır. Bu nedenle de dışarıdan maddeye gelen enerjinin artması oranında maddenin sahip olduğu moleküllerin hareketi artarken, enerjinin azalması oranında da maddenin molekül hareketi azalır. Maddenin sahip olduğu enerjinin toplam miktarına ısı denir.

Sıcaklık, günlük yaşantımızda en çok kullanılan terimlerden biridir hava sıcaklığı, su sıcaklığı vb. yaşam kalitemizi de en çok etkileyen parametrelerden biridir. Bulunduğumuz alanın ya da dış çevrenin sıcaklığı yaşam kalitemizin değerlendirilmesi açısından oldukça büyük önem taşır. Bu nedenle, özellikle yaz ve kış mevsimindeki sıcaklıkları üzerimize giyeceğimiz kıyafetleri seçmemizde ya da yapacağımız aktivitelerde en belirleyici unsur olarak karşımıza çıkar.

Sıcaklık, bir cismin kütlesi içinde moleküllerin sahip oldukları kinetik enerjinin elektromanyetik dalgalar halinde çevreye yaptıkları etkiye denir. Isı ve sıcaklık kavramları birbiri ile doğru orantılıdır. Bir cismin ısısını arttırdığımızda o cismin sıcaklığı da artmaktadır. Isı genel olarak, cismin sahip olduğu potansiyel güç, sıcaklık ise bu gücün çevre verdiği etkidir.

Sıcaklık, ölçümünde termometre kullanılır. Sıcaklığın ölçü birimleri ülkelere göre değişik gösterir. Avrupa ülkelerin ve Türkiye'de en yaygın olarak kullanılan ölçü birimi derecedir ve °C (Santigrat) ile ifade edilir. Amerika'da °F (Fahrenhayt), bilimsel hesaplamalarda °K (Kelvin) en yaygın kullanılan birimlerdir.

Atmosferden, yeryüzüne gelen ısı enerjisi önce yeri ısıtır. Bu ısınma yüzeyin özelliklerine göre farklı farklıdır. Yüzeyin özelliğine göre farklı olan ısınma miktarlarının cisimler arasındaki ısı iletimi farklı şekillerde gerçekleşmektedir.

Isı iletimi, kondüksiyon, konveksiyon ve radyasyon ile olmaktadır. Bunların özellikleri kısaca şöyle açıklanabilir

Kondüksiyon

Isı, sıcaktan soğuğa doğru taşınır. Yani sıcak olan iki cisim arasında sıcak olandan soğuk olana doğru bir ısı akışı vardır. Temas halindeki tüm cisimler arasında ısı taşınımı kondüksiyon ile gerçekleşir. Cisim sahip oldukları iletkenlik farkı nedeniyle ısının iletilmesinde farklılıklar yaşanır.

Havanın ısınmasında kondüksiyonunbüyük etkisi vardır. Güneşten gelen ışınım ile yerküre ısınır ve yerküre ile temasta bulunan havaya kondüksiyon ile ısı taşınımı olur. Hava iletkenliğinin düşük olması nedeniyle yerküreden havaya taşınan ısı, üst katlara büyük miktarlarda taşınamaz. Gün içinde ısınan yerküre üzerinden ısının taşınımı kondüksiyon ile taşınımı az olduğu için atmosferde yükseldikçe hızla sıcaklık düşmektedir. Böylece yerkürenin kondüksiyon ile ısı kaybı ihmal edilecek kadar azdır.

Konveksiyon

Konveksiyon, sıcaklığın kütle hareketiyle taşınmasıdır. Örneğin; sıcaklıkları farklı olan iki sıvının yoğunluklarının da farklı olması sebebiyle soğuk olanın sıcak olanın altına dalma göstermesi, sıvıların yer değiştirmesine ve konveksiyona neden olur. Benzer bir örneği hava akışları için de verebiliriz. Özellikle kış mevsiminde Türkiye'nin güneybatısından kuzeye doğru etkili olan lodos rüzgarıyla güneyden kuzeye doğru konveksiyon ile sıcak hava taşınır. Taşınan bu sıcak hava, etkili olduğu alanlarda sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerine çıkmasına neden olur.

Radyasyon (Işınım)

Isı enerjisininelektromanyetik dalgalar ile taşınımıdır. Isısı mutlak sıfırdan büyük olan her cismin sahip olduğu ısı ölçüsünde bir ışınım yayar. Cismin sıcaklığı ne kadar büyükse yaydığı ışınımın da dalga boyu o ölçüde küçük olur. Kış aylarında odamızda bulunan bir radyatörün yaydığı elektromanyetik dalgalar ve odada bulunan eşyalar kondüksiyon ve konveksiyon akışları ile odanın havasının ve bizim ısınmamızı sağlar.