21 Aralık 2021 Salı

İshal Nedir, Belirtileri Nelerdir ?


İshal Nedir?

Akut gastroenterit, mide ve bağırsakların iltihabıdır (enflamasyonudur). Bu hastalıkta ishal ana bulgu olup, ishale bulantı, kusma, ateş ve karın ağrısı eşlik edebilir.


   Çoğu zaman midede ortaya çıkan bir rahatsızlık bağırsaklara da intikal etmektedir. Uzun süren ishallerde kolera, tifo ve dizanteri gibi bulaşıcı hastalıkların etkisi vardır. Keza tüberküloz, kan zehirlenmesi ve her türlü zehirlenmeler böbrek yetmezliği, guatr, safrakesesi hastalığı, sindirim yolu iltihapları ve ruhsal bunalımlar da ishallere sebep olurlar.


     DİKKAT: Başka bir hastalığın yan etkisi olmayan ve bağırsakların kendilerinden kaynaklanan ishaller kısa zamanda geçer. Buna göre, uzun süren ishal vakalarında mutlaka doktora müracaat edip gerçek sebep ortaya çıkarılmalı ve tedavisi sağlanmalıdır.

    Ne Yapmalı?
    Başka bir hastalığın yan etkisi şeklinde ortaya çıkmayan ishal ve kusmalar, organizmanın kendi kendisini temizlemesi demek olduğundan ilaçla durdurulmaya çalışılmamalıdır. Tedaviye bir kaşık hintyağı ile başlanır. Hintyağı, bağırsaklardaki zararlı maddelerin atılmasına yardım edecektir.
* 24 saat hiçbir şey yememek en tesirli usuldür. Bu müddet içerisinde şekersiz papatya çayı veya nane çayı içilebilir. 24 saatin sonunda elma kürüne başlanır. Hastaya günde 1-1,5 kilo çiğ elma verilir, iki gün sonra hafif yemeklerden başlayarak normal beslenmeye geçilir.
* Bir hastalığın yan etkisi olarak ortaya çıkan ishallerde, ishalle değil, asıl hastalıkla mücadele edilir.

İshalin tıptaki adı akut gastroenterit ve diyare olarak isimlendirilir. İshal virüs, bakteri ve parazitlerin vücuda alınmasıyla oluşur. Bunların dışında yediğiniz meyveler ve sebzeler de ishale yol açar. Belirtileri mide bulantısı, kusma, ateş, halsizlik, huzursuzluk ve karın ağrısı olarak ortaya çıkar. Yediğimiz yiyecekler, içtiğimiz sular, kirli ellerin ağza götürülmesi gibi durumlarla enfeksiyon vücuda girer. Eğer hijyene önem verilmezse de hastalık kişiden kişiye bulaşarak yayılır. Ayrıca geçmeyen ishal ve kilo kaybı hastalığın ilerlediği aşamalarda ciddi sorunlar yaratabilmektedir. 

Yetişkinlerde ishal çeşitleri;  İshal her insanın her yaş grubunda başına gelebileceği bir durumdur. Dışkılama ile ilgili bir durum olduğu için beslenmeye dikkat etmek önemlidir. Yetişkinlerde ishalin sebepleri genelde tüketilen besinlerden dolayıdır. Yazın havaların ısınmasıyla bozulan yiyecekler, dengesiz beslenme gibi durumlar örnek verilebilir. Bunların dışında enfeksiyonlar, alerjiler, bağırsak sorunları ishale yol açar. Yetişkinlerde ishal çeşitlerine örnek verecek olursak:

  1. Gıda zehirlenmesine bağlı ishaller
  2. Gıda alerjileri ile başlayan ishal
  3. Mide gribi ile oluşan ishal
  4. Huzursuz bağırsak sendromu ishali
  5. Bakteriyel bağırsak enfeksiyonundan sonra ishal
  6. Ülseratif kolit ve ishal
  7. Laktoz intoleransı ve ishal

Bebeklerde ishal çeşitleri ; Bebeklerde ishal çok sık görülür. Anne sütü ile beslenmeyen bebeklerde, ek gıdaya geçen bebeklerde ve hastalıkların etken olduğu durumlarda bebeklerde ishal görülür. Yenidoğan bebeklerde günde 4-5 dışkılama normal olarak değerlendirilir. Sulu ya da katı olması koşullara göre de normal sayılabilmektedir. 1 yaşına kadarda bebeklerde dışkılama sayısı 2-3'e kadar düşer. Bunun dışında oluşan yumuşak kıvamlı dışkılama ishali ortaya çıkarır. En sık rastlanan nedeni de enfeksiyonlardır. Kirli su, yemeklerin veya mamaların hijyenik ortamda hazırlanmaması, biberonların ve emziklerin yeterince temizlenmemesi gibi durumlar bebeklerde ishale yok açar. Bebeklerde ishal çeşitleri şu şekildedir:

  1. İnce bağırsağa yerleşen enfeksiyonlara bağlı ishaller
  2. Üst solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle ishaller
  3. Gıda zehirlenmeleri kaynaklı ishal
  4. Viral enfeksiyonlardan sonra oluşan ishaller
  5. Gastroenterit
  6. Rota virüs ishalleri

İshal  Nasıl Bulaşır?

Gastroenterit, etkeni içeren dışkı ile bulaşmış olan yiyeceklerin yenilmesiyle, su veya diğer içeceklerin içilmesiyle, etkenle temas etmiş kirli ellerin ağıza götürülmesi ile ortaya çıkar. Güvenli içme ve kullanma suyuna ulaşımın sağlanamadığı bir bölgede, su içmek, yemek yapmak, bu suları temizlik amaçlı kullanmak ishalli hastalıkların görülme olasılığını artırmaktadır. Kişisel hijyen şartlarının düşük olduğu durumlarda hastalık kişiden kişiye de bulaşabilir. Diğer yayılma yolu hijyenik olmayan şartlarda hazırlanmış veya saklanmış yiyeceklerin tüketilmesidir. Kirli su, yıkama sırasında yiyeceklere hastalık etkenlerinin bulaşmasına neden olabilir. Kirli sulardan yakalanmış balık ve deniz ürünleri de akut gastroenteritler için kaynak olabilirler.

İshal nedenleri nelerdir?

Virüsler: Norwalk virüsü, sitomegalovirüs ve viral hepatit ishale neden olabilir. Ayrıca rotavirüs, akut çocukluk ishalinin genel bir nedenidir. 5 yaşından küçük çocuklarda ishalin yaklaşık %40’ına Coronavirusler neden olmaktadır.

Bakteriler ve parazitler: Bakteri ve parazitlerin bulaştığı yiyecek veya sulardan tüketmek ishalin en sık görülen nedenlerinden biridir.

İlaçlar: Birçok ilaç ishale neden olabilir. Örneğin antibiyotikler bağırsaklarınızdaki iyi ve kötü bakterileri yok ederek doğal bakteri dengesini bozabilir. İshale neden olabilen diğer ilaçlar, kanser ilaçları ve magnezyumlu antasitlerdir.

Laktoz intoleransı: Laktoz, sütte ve diğer süt ürünlerinde bulunan bir tür şekerdir. Laktoz intoleransı olan (laktozu sindirmekte zorlanan) kişiler, süt ürünlerini yedikten sonra ishal olabilirler.

Fruktoz: Fruktoz meyvelerde ve balda doğal olarak bulunan ve bazı yiyecek ve içecekleri tatlandırmak için kullanılan bir tür şekerdir. Fruktozu sindirmekte zorlanan insanlar ishal olabilir.

Sindirim bozuklukları: Crohn hastalığı, ülseratif kolit, çölyak hastalığı, mikroskobik kolit ve irritabl barsak sendromu gibi sindirim sistemi hastalıkları ishale neden olabilir. 

Bunların dışında ayrıca ;

  1. Alkol bağımlılığı,
  2. Bazı gıda alerjilerileri
  3. Diyabet
  4. Uygunsuz müshil kullanımı
  5. Hipertiroidizm (aşırı aktif tiroid)
  6. Radyasyon tedavisi
  7. Bazı kanserler
  8. Abdominal veya safra kesesi çıkarma ameliyatları
  9. Apandisit
  10. Aşırı C vitamini ya da magnezyum alımı
  11. Besin emilimi ile ilgili sorunlar da ishale neden olabilir.

İshal Belirtileri Nelerdir?

Belirtileri:
* Sarımsı renkli, ağrısız ishaller incebağırsak kökenlidir.

* Sümüksü, ağrılı, kimi zaman kanlı ve iltihaplı geçen ishaller ise kalınbağırsak kökenlidir, ishalle birlikte ateş ve kusma görülür. Gribe benzer belirtiler de ortaya çıkabilir.

Hastalığın etkeni ne olursa olsun tüm gastroenteritlerde ishal görülür. İshal (diyare), bağırsak hareketlerinin artması, dışkı miktarının fazlalaşması ile günlük dışkı sayısının artması ve dışkı kıvamının bozularak yumuşak, sulu bir görünüm alması olarak tanımlanır. Virüsler ile gelişen ishalde dışkıda kan görülmez. Bazı bakteriler kanlı, sümüksü bir ishale neden olurken, bazıları kansız, sulu veya su gibi dışkıya da yol açar. Akut gastroenteritlerde bulantı, kusma, karın ağrısı ve ateş sık olarak gelişir. İshal, kusma ve yüksek ateşe bağlı olarak dehidratasyon tablosu gelişebilir. Bazen bağırsakta gaz toplanması, baş ağrısı, halsizlik de görülür.

Dehidratasyon; vücuttan fazla miktarda su-sıvı kaybı olmasıdır. Dehidratasyon, bebekler ve küçük çocuklarda daha sık görülür. İshal, kusma ve ateş sonucu gelişen sıvı kaybı vücudun elektrolit (tuz ve mineral) dengesini de bozabilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda birkaç saat içerisinde vücuttan aşırı sıvı kaybı olabilir. Hafif dehidratasyon geliştiğini gösteren belirti hastanın susamış olmasıdır. Vücuttan su kaybı arttıkça susuzluğa ek olarak dudak ve ağız kuruluğu, uykuya meyil, gözyaşında azalma veya gözyaşının gelmeyişi, göz kürelerinde çökme, nabızda hızlanma, el ve ayaklarda soğukluk, derin veya hızlı solunum, idrar miktarında azalma olabilir. Ağır dehidratasyonda bunlara ek olarak dalgınlık, kan basıncında düşme, hiç idrar çıkarmama ve şok görülebilir.

İshal Tanısı Nasıl Konur?

Hasta numunesinde (gaita, idrar, kan, BOS, balgam, kusmuk, vb.) uygun laboratuvar yöntemleri ile yapılan inceleme sonucunda Akut barsak enfeksiyonuna neden olan etkenin (virüs, bakteri veya parazitin) saptanması ile tanı konur.

Hasta öyküsü ve muayene bulguları genellikle akut gastroenterit tanısı için yeterlidir. Bazı bakteri ve parazitlerin oluşturduğu ishallerin tedavisinde antimikrobiyal ilaçların kullanılması gerektiğinden, hastalık etkeninin bu mikroplardan biri olabileceği düşünüldüğünde bunlara yönelik dışkı tetkikleri ve diğer tetkikler yapılabilir. Kanda tuz ve minerallerin düzeyine bakılması gerekebilir.

En yaygın olarak yapılan tetkik direk gaita incelemesi ve gaita kültürüdür. Ayrıca serolojik testler, PCR, patolojik incelemeler, vb tetkikler de akut barsak enfeksiyonlarında tanı koymak amacıyla kullanılır.

İshal Tedavisi Nasıldır?

Akut gastroenteritlerin çoğu kendiliğinden düzelir. Tedavi genellikle belirtilere yönelik uygulanmaktadır.

Doktor tarafından uygun görüldüğü takdirde ve doktorun önerdiği şekilde ilaç kullanılmalıdır.

İshal kesici ilaçlar kullanılmamalıdır.

İshal düzelene kadar yağsız ve posasız gıdalarla ishal diyeti uygulanmalıdır ve hastanın ağızdan bol sıvı alması sağlanmalıdır. İshale bağlı gelişen sıvı ve tuz kaybı oldukça önem taşımaktadır.

İshal süresinde iştahsızlık sıktır. İshal belirtileri olan çocuklara sık aralıklarla besinler verilmelidir. İshalin erken döneminde çocuğun aç ve susuz bırakılmaması, alışık olduğu sıvı besinlerin alabildiği miktarlarda verilmesine devam edilmesi,  sıvı ve tuz kaybının gelişmesini önlemeye yeterlidir. Anne sütü alan bebeklerde emzirme devam ettirilmelidir. Büyük çocuklar ise alışık olduğu sıvı besinler ile beslemeye devam edilmelidir. Yoğurt, ayran gibi besinler besin değeri yüksek olan yağsız et, katı yumurta gibi besinler tercih edilmelidir. İshal durana kadar liften zengin besinler (fazla posa bırakan çiğ sebze ve meyveler) bağırsak hareketlerini arttırdığı için önerilmemektedir. Yağ emilimi bozulmamış olmasına karşın çok yağlı besinler bağırsaklardan geçişi hızlandırdığı için birkaç gün verilmemelidir.

İshal Korunma Yolları Nelerdir?

El yıkama; akut gastroenterite yol açan mikropların bulaşmasını önleyen en önemli yöntemdir.

Kişisel korunma önlemi olarak ellerinizi;

Yemeklerden önce ve sonra

Yemeklerinizi hazırlamadan önce ve sonra

Tuvaletten önce ve sonra

Bebeğinizin beslemeden önce, altını temizledikten önce ve sonra, daima sabunla, bol ve temiz su kullanarak yıkayınız.

Ellerinizi yıkarken her tarafını (ön ve arka parmak aralarını, tırnak içlerini ) iyice temizlediğine emin olana kadar yıkamaya özen gösteriniz.

Su Güvenliğiniz İçin;

Mutlaka temiz su tüketiniz.

Mümkünse resmi izinli ambalajlı su kullanınız.

Bulunduğunuz bölgede kuyu suyu yada depo suyu kullanılıyorsa, klor kullanma talimatına uygun şekilde mutlaka suyunuzu  klorlayınız.

Kaynağını bildiğiniz ve temizliğinden emin olduğunuz suları kullanınız.

Zorunlu hallerde suyunuzu en az 10 dakika kaynatarak kullanınız.

Gıda Güvenliğiniz İçin;

Tüm meyve ve sebzeleri tüketmeden hemen önce bol ve temiz su ile yıkayınız.

İyice piştiğinden emin olduğunuz gıdaları tüketiniz.

Pişirilmiş dahi olsa uygun şekilde saklanmayan gıdalarda mikrop üreyebileceğini unutmayınız, bu nedenle uygun şekilde saklanan gıdaları tüketiniz

Açıkta satılan gıda maddelerini kesinlikle tüketmeyiniz.

Kümes hayvanları, kasaplık hayvan etleri ve ürünleri tam olarak pişirdikten sonra tüketiniz.

Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri kullanınız.

Unutulmamalıdır ki hasta kişiler, ishali düzeldikten sonra birkaç gün içinde de bulaştırıcı olabilir. Aile içinde hastalığın yayılımını önlenmek için hastanın kullandığı tabak, çatal, kaşık, bıçak temizlenmeden başkalarınca kullanılmamalı, hastanın özellikle dışkı ile temas etmiş kirli kıyafetleri sıcak su ile yıkanmalı, tuvalet klor içeren temizleyicilerle ya da çamaşır suyuyla temizlenmelidir.

İshal iyi gelir?

Erişkinde görülen ishal için ev çözümlerinden bazıları:

- Patates haşlaması veya az süt ve bitkisel yağ ile yapılan patates püresi, evde yapılmış yoğurt ve ayran, pirinç çorbası,

  • - Demli çay,
  • - Muz ve havuç,
  • - Probiyotik kaynağı kefir’dir.

Ayrıca şiddetli ishal durumunda evde sıvı ve elektrolit kaybını önleyecek oral rehidrasyon sıvısı (ORS) adı verilen karışım hazırlanabilir. 

  • - 1 litre kaynamış soğumuş suya 1 yemek kaşığı toz şeker,
  • - 1 tatlı kaşığı tuz eklenerek karıştırılır.
  • - Her dışkılamadan sonra yarım su bardağı içilir.
  • - ORS sıvısı günlük hazırlanmalı ve tüketilmelidir.

Posted by at
Labels: , , , ,

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)