BADEMCİK İLTİHABI

 

    Bademcik denilen tonsiller, boğazın her iki yanında yer alan, vücudun savunma sisteminin bir parçası organlardır. Üzerindeki çok sayıda delikten içeri giren mikroplar, organın içinde zararsız hale getirilir ve ölü hücreler tekrar bu delikten dışarı atılır, ayrıca antikor üreterek vücudun savunmasına yardımcı olurlar. Ancak bu deliklerin çeşitli etkilerle tıkanması sonucu iltihap yayılarak tüm organı tutar ve bir enfeksiyon kaynağı haline gelir. Bademciğin şişmesi, boğaz ağrısı, ateş, kırgınlık ve yutma güçlüğü akut iltihabın belirtilerindendir. 

Çocuklarda çok daha aktif bir organ olduğundan iltihabı da daha sık görülür. Tedavisinde etken mikroplara etkili antibiyotikler, anti septik boğaz gargaraları, antienflamatuar ve ağrı kesici türü ilaçlardan yararlanılır. Bademciklerin görev yapamayıp, bizzat kendinin enfeksiyon kaynağı haline gelmesi kronik bademcik iltihabı demektir. 

Hastanın şikayetleri, akut olanlara nazaran daha müphemdir. Küçük bir tahriş sonucu hemen ağrı ve yutma güçlüğü oluşurken, düşük dereceli bir ateş ve zaman zaman ağız kokusu şikayetlerdendir. Dolayısıyla sık sık enfeksiyon atağı geçirilmeğe başlar. Muayenede; bademciklerin etrafında kızarıklık olması, çevre dokulara yapışık olmaları boğaz kültürü sonucunun pozitif olması, kan değerindeki bozulma, tanı koydurur.

    Bazen anaokulu çocukları ile ilkokul öğrencileri arasında halk arasında "beta" tabir edilen Beta Hemolitik Streptokok salgını olur. Bu mikroba karşı konkada oluşan antikor (kısaca ASO)'un kan değerlerinin normalde 200'ün altında olması gerekirken çok yüksek olması durumunda Akut Romatizmal Kalp Hastalığı denilen eklemleri tutan ve kalp kapakcıklarında kalıcı hasara yol açan bir hastalık riski çok artar. Beta mikrobunun tedavisinde penisilin ve türevleri kullanılır. 

Ancak bademciğin enfeksiyon kaynağı haline gelmesi durumunda kan ASO değerleri bir türlü düşmeğe fırsat bulamaz ve bu antikor gidip kalp kapakçığını tutarak, bozulmasına yol açar. Dolayısıyla beta mikrobu taşıyıcısı bu bademciklerin çıkarılması gerekir.

    Bazen de bademcikler yutmayı ve konuşmayı engelleyecek derecede iri olabilir. Bu durumda organ hasta olmasa bile zararını önlemek amacıyla alınması söz konusudur.
    Özetleyecek olursak; 1- Sık enfekte olan kronik bademcik iltihabı, 2- Beta mikrobu taşıyıcısı bademcikler, 3- Aşırı büyük bademciklerin ameliyatla alınmaları gerekir. Bademcik için yaş sınırı 3 yaştır. Yani 3 yaş altında bademcik ameliyatı yapılmamalıdır. Gene aynı tip bir organ olan geniz eti ya da bademciği içinse böyle bir alt sınır yoktur.

    Ameliyat, çocuklarda genellikle, genel anestezi altında yapılır. Kısa süren bir ameliyat olup, bugünün modern tıp imkanlarıyla minimal komplikasyonu vardır. Ameliyat yeri ortalama bir hafta içinde iyileşir. Bu dönemde antibiyotik ve ağrı kesiciler kullanılır. Başlangıçta sulu, giderek yarı katı yiyecekler ve 10 gün içinde de normal katı gıdalara geçilebilir. Bademcik ameliyatı iyi yapıldığında ve doğru gerekçelerle alındğıında hastanın şikayetlerinde bariz bir düzelme olur ve genel durum da hızla düzelir.

 Halk arasında yanlış bilinen bir konu, bademciklerin alındığında, savunma sisteminin zayıflayacağıdır. Böyle bir durum, yapılan klinik araştırmalarla ispatlanmamıştır. Çocuklarda haklı gerekçelerle alınan bademciklerin görevini boğazımızdaki başka dokular üstlenir. Erişkin hastalarda ise zaten bademcik büyük ölçüde fonksiyonunu yitirdiğinden eksikliğinden dolayı bir problem çıkmaz. Ancak tahriş edici etkenlere sürekli maruz kalan kişilerde farenjit tablosu müzminleşebilir. O nedenle sigara, kirli hava boğaz için her zaman zararlıdır.

    Bademcik ameliyat yapılmasına karar verilen çocukların ailelerinin yaşadığı en büyük korku anestezi korkusudur. Bu korku aslında yersizdir. Çünkü fazla abartılmakta ve yanlış bilgilere dayanmaktadır. Genel anestezi yurdumuzda yüzbinlerce kez uygulanmakta ancak 20-30 binde bir ölüm duyulmaktadır. Riskin bundan çok daha fazla olduğu durumlarla günlük hayatta sık sık karşılaşmıyor muyuz? Mesela kaldırımda yürürken araba çarpamaz mı? 

Bu durumda kaldırımda yürümeyelim mantığı elbette kabul edilemez. Ancak ameliyat ne kadar küçük olursa olsun, hafife alınmamalı her türlü tedbiri anestezist gözetiminde almalıdır. Tüm incelemeler sonucu, anestezi uzmanının muayenesinden geçerek "ameliyat olabilir" oluru olan aileler rahat olup, hekimlerine biiznillah güvenmeleri gerekir.

Bademcikler tıp dilinde tonsil olarak adlandırılır. Burun etinin tıbbi adı ''adenoid'' tir. Hem bademcikler hem de burun eti boğaz ve burunu kaplayan lenf dokusunun bir parçasıdır. Görevleri, kişileri enfeksiyonlara karşı korumaktır.

Bademcik ve burun etine bağlı başlıca bozukluklar enfeksiyonlar ve bu dokuların büyümesidir. Büyüme genellikle tekrarlayan enfeksiyonlar sonucu oluşur. Tonsil ve adenoid büyümesi yaşla birlikte gerileyebilir. Burun etinin büyümesine adenoid vejetasyon denir. 

Akut tonsillit nedir?

Bademcik iltihabına tonsillit denir. Bademcik iltihabı, genellikle 2 yaş üstü çocuklarda sık görülür. Ancak erişkinlerde de nadir değildir. Hastalık etkeni sıklıkla beta hemolitik streptokoklardır. Ayrıca bazı virüsler boğaz enfeksiyonu da yapabilir. 

Hastalık yüksek ateş ile aniden başlar. Kusma, baş ağrısı ve halsizlik görülebilir. Boğaz ağrısı ve boğazda kuruluk hissi vardır. Boğaz ve tonsiller şiş ve kırmızı görünür. Bazen bademcikler üzerinde beyaz iltihabi bir tabaka gözlenebilir ve boyundaki lenf bezleri şişebilir. 

Bademcik iltihabı tedavisi nasıl yapılır?

Viral bademcik iltihaplarında antibiotiğe gerek yoktur. Boğazdaki mikrobun tanınması için hızlı antijen testi yada boğaz kültürü yapılır. Ancak iltihap etkeni beta mikrobu ise antibyiotik kullanmak gereklidir.  

Kronik tonsillit nedir?

Kronik tonsillit hem 2 yaştan büyük çocuklarda hem de yetişkinlerde görülür. Sık tekrarlayan boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, halsizlik, hafif ateş ve kansızlık başlıca bulgulardır. Boğazda kuruluk ve kaşıntı olur. Eğer geniz eti ile birlikte ise solunum yolunu tıkayabilir. Uyku apnesine yol açabilir ve boyunda tekrarlayan lenf bezeleri oluşabilir. 

Kronik tonsillit ve geniz eti büyümelerinde şayet solunum yolu tıkanıyorsa ameliyat düşünülebilir.