Boğmaca (whooping cough) akut ve çok bulaşıcı olan bir enfeksiyon hastalığıdır. Aşısı olmasına rağmen son yıllarda giderek önem kazanan ve son derece ciddi bir hastalıktır. Yoğun öksürükle kendini gösteren ve bakterilerin neden olduğu bu hastalık, aşılanmamış çocukların %85'inde görülmektedir. Tüm solunum yollarını tutarak iltihaplanmaya sebep olan boğmacanın en spesifik belirtisi öksürük nöbetleridir. Art arda gelen öksürük esnasında hasta nefes almada zorluk yaşar ve ötmeyi andıran hırıltılı bir ses çıkarır.
Yenidoğan ve süt çocuklarında önemli mortalite (ölüm oranı) sebepleri arasındadır. Boğmaca bakterisinin tek konak yeri insandır. Bu nedenle insandan insana bulaşır. Dünya çağında genellikle 2-6 yaş arasında çocuklarda görüldüğü tespit edilse de, ABD'de yapılan bir araştırma yetişkinlerde de sık rastlandığını ortaya koymaktadır.
Boğmaca hastalığı; kataral, paroksismal ve konvalesan olmak üzere üç döneme ayrılır. Bu dönemin belirtileri kendi arasında değişkenlik gösterebildiği gibi kişiden kişiye göre de farklı olabilir. Uzmanlar anne ve babaları çocuklarında gördükleri öksürüğü önemsemeleri konusunda uyarıyor. Öksürük basitmiş gibi görünse de, bunun şekli ve süresi asıl hastalığın teşhisinin konması açısından çok önemlidir. Ayrıca, 1 yaş altı çocuklarda ölümcül seyredebilen bir hastalık olduğunun da altını çizelim.
Belirtileri: Boğmaca mikroplarının üst solunum yollarına yerleşmesinden iki hafta sonra hastalık kendisini öksürük nöbetleri ile belli eder.* İlk günlerde "soğuk alğınlığı"na benzer işaretlerle başlar. Bir-iki hafta müddetle hafif ateş ve kırgınlık yaptığından pek anlaşılmaz. Hastanın nezleye yakalandığı zannedilir.
* Bundan sonra, akşamları nöbetler halinde gelen öksürük devresi başlar. Beş hafta kadar süren öksürük nöbetleri sırasında kasılma ve kramplar görülür. Kramp sonunda kusmalar olabilir.
Boğmaca Nedenleri Nelerdir?
Hastalığın etkeni Bordetella pertussis denilen bir bakteridir. Bu bakteriye Haemophilus pertussis adı da verilmektedir. Solunum yolları ve bronş ağacında rahatlıkla üreyebilen bu bakteri, dış faktörlere çok dayanıklı değildir. Hastalığı geçiren kişilerin konuşması veya öksürmesi esnasında, havaya saçılan tükürük damlacıkları ile sağlıklı insanların vücuduna geçebilir. Boğmaca basili yumurta şeklindedir. Soluk borusunu veya gırtlağı tutar.
Burada kendine yaşam alanı bulan bakteri gırtlak mukozasının zedelenmesine yol açar. Zedelenen mukoza zamanla mukus ve iltihap oluşturacaktır. Ortaya çıkan toksin madde ise bronş dallarından sinir uçlarına kadar uzanıp, nefes almayı neredeyse imkansız hale getiren öksürük nöbetlerinin oluşmasına sebep olmaktadır.
Boğmaca Belirtileri Nelerdir?
Yaklaşık 2-3 ay süren bir hastalıktır. Bulaşıcı hastalıklar grubunda yer alan boğmaca genellikle ilk olarak öksürükle belirti verir. Hastalık ortaya çıktıktan sonraki ilk 20 gün bulaşıcı olduğu dönemdir. Belirtiler hastalığın dönemlerine göre farklılık gösterir.
İlk 10 -15 gün içerisinde genellikle soğuk algınlığına benzer; öksürük, aksırma, burun tıkanıklığı ve akıntısı, hafif ateş gibi belirtiler oluşur. Bundan sonra paroksismal adı verilen dönem başlar ve bir buçuk aya kadar devam eder.
Öksürük şiddeti paroksismal dönemde artmaktadır. Öyle ki, hasta aralıksız 20 defa çok sert ve yoğun süren öksürük krizleri yaşar. Öksürük nöbetinin ardından oksijensiz kalan vücut derin nefes almaya başlar. Bu kez de kusma, balgam çıkarma, morarma ve bulantı gibi durumlar ortaya çıkar. Bunun yanında hastalarda burun kanaması, kanlı balgam gelmesi ve sinir sistemi bozuklukları da görülebilir.
Hastalığın son evresi olan konvalesan dönemde iyileşme başlamaktadır. Öksürük bu dönemde de sürmektedir, ancak etkisi azalmıştır. İyileşme döneminde hasta çok dikkatli olmalı, yeniden bir solunum yolu hastalığına yakalanmamalıdır.
* Boğmaca hastalığını ağır geçiren kimselerde en sık görülen ilave hastalık akciğer zarı iltihabıdır (zatülcenp). Bebeklerde ölüme varan ciddi sonuçlar doğurur.
* Boğmaca geçtikten sonra, hasta yatak istirahatı yapmadığı takdirde "bronşit'e çevirebilir.
* Yine doktor tedavisi görmeyen ağır durumlarda adale krampı, felç, beyinde arıza, sağırlık, hatta körlük dahi yapabilmektedir.
* Yan etkileri görülmediği yani normal seyrettiği takdirde süresi sekiz haftadır.
Ne Yapmalı?
* Öksürük nöbetleri başlar başlamaz doktora müracaat ediniz ve onun tavsiyelerine göre hareket ediniz.
* Hastalık ağır seyrettiği takdirde, doktor hastahane tedavisi tavsiye edecektir.
* Hastanın odası bol güneş almalı ve sık sık havalandırılmalıdır.
* Ateş düştükten sonra, hasta kısa aralıklarla temiz havaya çıkarılmalıdır.
* Sekiz hafta müddetince, hasta sağlam çocuklardan uzak tutulmalıdır.
* Kuru yiyecekler öksürüğü tahrik edeceğinden, hasta sulu ve bol vitaminli yiyeceklerle beslenmelidir.
* Öksürük nöbetleri sırasında kusma olabileceğinden; yemekler nöbetlerden on beş dakika sonra verilmelidir.
* Tesirli bir boğmaca aşısı henüz bulunabilmiş değildir. Ancak yine de mevcut boğmaca aşısını yaptırmakta fayda vardır.
Boğmaca Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Boğmaca beraberinde birçok önemli hastalığı da getirebilmektedir. Hepsi solunum yolları hastalıkları olduğu için aslında hayati önemi ve riski hemen hemen aynıdır. Boğmacanın sebep olduğu hastalıklar arasında en önemlisi zatürredir. Zatürre; akciğerlerde meydana gelen iltihaplanma ile ortaya çıkar ve enfeksiyona bağlı ölümlerde ilk sırada gelmektedir.
Boğmaca ile paralel gelişen bir diğer hastalık akciğer amfizemidir. Amfizem, akciğer dokusunun, hava yollarının anormal ve kalıcı bir şekilde genişlemesi ile karakterize olan kronik solunum yolu hastalığıdır. Komplikasyonları arasında yer alan bir diğer durum kalpte özellikle sağ karıncıkta genişleme olmasıdır. Bu da bağlantılı olarak akciğer kan basıncının yükselmesine ve organda büyüme olmasına sebep olur.
Bunların dışında; orta kulak iltihabı, göz kapaklarında ödem, lenf dolaşımında bozukluk, sinir sistemi harabiyeti, öksürük sebebiyle zorlanmaya bağlı göbek fıtığı ve makat bölgesinde sarkma olması da boğmaca hastalığı ile ortaya çıkan diğer sağlık sorunlarıdır.
Boğmaca Nasıl Önlenir?
Boğmaca Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Boğmaca aşısı farklı aşıların bir araya getirilmesi ile oluşturulan karma bir aşıdır. Bu sayede hem hastanın hem de ondan doğacak olan çocukların diğer bazı hastalıklara karşı da korunma kazanması sağlanır. Genellikle; tetanoz, difteri, hepatit B, çocuk ve haemophilus influenzae tip b hastalıklarının aşısı ile birlikte uygulanır.
Sağlık Bakanlığı'nın aşı takvimine göre; bu 5'li karma aşının; ilk üç dozu 2, 4 ve 6 aylıkken uygulanır. Aynı grubun dördüncü dozu pekiştirme amacıyla 18 aylıkken de yapılmaktadır. Diğer aşıların kombinasyonu şeklinde de yapıldığı için tam olarak doz sayısını ve zamanını, bağlı bulunduğunuz aile hekimine danışmanızı öneririz.
Boğmaca, tetanoz ve difteriden oluşmuş bir üçlü aşı karması ise ilkokul birinci sınıftaki tüm çocuklara yapılmaktadır. Söz konusu bu aşılar; bebekleri, çocukları, ergenleri ve yetişkinleri boğmaca hastalığından büyük oranda korumaktadır. En çok merak edilen sorunun yanıtını da unutmadan hemen verelim. Aşının bir takım yan etkileri elbette ki bulunuyor.
Aşısını yaptırdıktan sonra; hafif ateş, baş ağrısı, yorgunluk, bulantı, kusma, mide ağrısı, kas ve eklemlerde ağrı, aşının yapıldığı yerde kızarıklık ve şişme gibi yan etkiler oluşabilir. Bunlar korkulmaması gereken ve birçok kişide meydana gelen yan etkilerdir. Ancak bazı durumlarda yan etkilerin şiddeti artar. Aşı yapılan kol kaldırılamayacak kadar ağrırsa, ateş çok fazla yükselirse, şiddetli alerjik reaksiyonlar meydana gelirse vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Boğmaca aşısı yaptıranlardan elde edilen bilimsel sonuçlar, 250 kişiden birinde çok yüksek ateşin oluştuğunu gösteriyor. Yetişkin bireylerden her iki kişiden birinde ise geçici sinir sistemi problemleri ortaya çıkmaktadır. Bu vakalarda davranış değişikliği, boğuk ses, kalp atışının çok hızlı olması, kurdeşen benzeri deri döküntüleri, nefes alma güçlüğü ve zayıflık da nadiren görülen yan etkiler arasında yer almaktadır.
Boğmaca Tanısı Nasıl Konur?
Hasta kendindeki şikayetleri doğru bir şekilde doktora anlattığında, yapılan fiziki muayene büyük ölçüde boğmaca tanısı konmasında yardımcı olmaktadır. Ancak kesin tanı yapılan laboratuvar testleri ile konmaktadır. Hastadan alınan kanda alyuvar ve akyuvar sayısına baklır, floresan antikor testleri ile antijen araması yapılır ve vücutta bakteri olup olmadığı tespit edilir. Ancak hastalığı kesin bir şekilde teşhis edebilmek için boğaz kültürü zorunludur. Yapılan kültür sayesinde bakterinin türü ve özellikleri daha rahat bir şekilde tespit edilmektedir.
Boğmacanın Tedavisi Nedir?
Bu hastalığının tedavisinde antibiyotik ilaçlara başlanır. Fakat son yıllarda yapılan araştırmalar, antibiyotiğin hastalığa sebep olan bakteriler üzerinde belirgin bir etkisinin olmadığını ortaya koymuştur. Sadece antibiyotik kullanmaya başlandıktan sonra, hastalığı bulaştırma oranında düşüş olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında çok küçük çocuklarda antibiyotiklerin istenmeyen yan etkileri bulunmaktadır. Fakat tüm bu olumsuzluklara ve zararlarına rağmen, söz konusu tedavisinde en etkili yol yine antibiyotik ilaçlardır.
Küçük yaştaki çocuklarda antibiyotiğin yanında bronş mukozasını tedavi edici, şiddetli öksürüğü geçirici ve sinir sistemini yatıştırıcı ilaçlar verilebilir.Doktorlar özellikle çocukluk döneminde geçirilen boğmacanın ruhsal bozukluklara yol açtığını belirtiyor.
Çünkü arkadaşlarıyla oynamak isteyen çocuk, gelen öksürük nöbetleri ve bunu takip eden kusma durumlarına maruz kaldığından hem bedenen hem de sinirsel olarak yıpranmaktadır. Tedavi süresince arkadaşlarından uzak kalmak da ruhsal gerginlik yaratacağından, uzmanlar boğmacalı çocukların oldukça sorunlu bir tedavi süreci geçirdiğini belirtiyor.
Hastalara; temiz havada sık sık fakat kısa yürüyüşler yapılması, süt, et, sebze ve meyve gibi bol vitaminli besinlerin tüketilmesi, hijyen açısından temiz ortamlarda bulunulması ve öksürük nöbetleri esnasında oturur vaziyette durulması gibi durumlar da hekimlerin yaptığı öneriler arasında yer almaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder